Monumenten

Daniël Dewaele (°Knokke 1950) is een Belgisch conceptueel kunstenaar. Hij is vooral bekend omwille van zijn grote fotoreeksen. Zo begon hij in 1978 met het fotograferen van bordjes Verboden Toegang. Vanaf de jaren negentig richtte hij zijn camera op plaatsen waar mensen uit protest zwarte vlaggen uithangen. Vanaf 2011 fotografeert hij herdenkings- monumenten voor slachtoffers van verkeersongevallen. Alle beelden zijn in deze publicatie bijeengebracht. In januari 2011 nam ik me voor om alle gedenktekens of gedenkplaatsen die ik tijdens mijn omzwervingen langs Europese autowegen tegenkom te fotograferen. Het betreft gedenkplaatsen die ons doorgaans herinneren aan jonge slachtoffers van verkeersongelukken. Ze bevinden zich vaak op plaatsen - langs de kant van de weg of op tussenbermen - waar, omwille van het drukke verkeer, het fotograferen geen evidentie is. Men kan deze gedenkplaatsen publieke uitingen van verdriet noemen.

Ze bestaan meestal uit voorwerpen die doen denken aan de jeugdigheid van de overledene en zijn veelal rond een centraal punt - een foto van het slachtoffer - verspreid. De foto's zijn vaak voorzien van zijn of haar naam, geboorte- en sterfdatum. Plastieken bloemen, knuffeldieren, speelgoed en prullaria allerhande accentueren de jonge leeftijd. Teksten en statements over het leven van het slachtoffer zijn er soms te lezen. Ook krantenartikelen die over het ongeval verhalen. Maar ook 'romige' gedichten. Deze herdenkingsmonumenten geven de noodzaak aan van een langdurig publiek zichtbaar rouwproces, ongeacht of de overledene schuld heeft aan de omstandigheden van zijn of haar overlijden. Ze worden veelal onderhouden door verwanten. De complete verwering wordt hierdoor tegengegaan. Spreekt hieruit een aanhoudend rouwproces of de behoefte om de dode blijvend te laten herdenken?



Met 'Monumenten' heb ik de uitdaging aangegaan om deze plaatsen die men me doorgaans voorbijrijdt, in beeld te brengen. Het is mij hier niet te doen om het nemen van de meest perfecte foto. Het werk heeft een eerder documentair karakter. Bij deze gedenkplaatsen is alles direct gerelateerd aan een tragische gebeurtenis waarbij emoties de bovenhand hebben. Dit verklaart wellicht de beperkte structurele opbouw van de monumenten, hun ietwat chaotische karakter. Als een esthetische ervaring al met ordening te maken heeft, dan kan men stellen dat dit bij die bermmonumenten volledig ontbreekt. Daarom is het nemen van de 'juiste' foto niet eenvoudig. Wat er visueel toe doet is fotografisch soms moeilijk te begrenzen.