De vrijheidsboom van de staatsfilosoof

De geestelijke community herdenkt op 27 augustus 2020 wereldwijd dat op die dag precies 250 jaar geleden de beroemde Duitse filosoof Georg Friedrich Wilhelm Hegel geboren werd. Toen Hegel als negentienjarige student in de universiteitsstad Tübingen het nieuws van de Franse Revolutie vernam, plantte hij er volgens de legende samen met zijn medestudenten Hölderlin en Schelling een vrijheidsboom. In Napoleon zag hij de volstrekker van de ideeën van de Franse Revolutie. Toen hij de Franse keizer na diens overwinning bij Jena door de stad zag rijden, noemde hij hem de 'Weltgeist zu Pferde'. Hegel legde met zijn theorie over de 'Weltgeist' die de geschiedenis aanstuurt ook de geestelijke grondslagen van de moderne staat. Dat leverde hem het verwijt op 'de staatsfilosoof van Pruisen' te zijn. Toch beriepen niet alleen conservatieve, maar ook liberale en progressieve krachten zich op hem. Karl Marx is ondenkbaar zonder de dialectiek van Hegel.

De invloedrijke Duitse filosoof Joachim Ritter schreef in zijn essay Hegel und die französische Revolution dat het jeugdige enthousiasme van Hegel voor de Franse Revolutie in zijn eigen filosofie was opgegaan. De staatsleer van Hegel beschouwde het vrijheidsprincipe van de revolutie als het uitgangspunt voor alle toekomstige juridische en politieke ordeningssystemen. Als dialecticus zag Hegel echter de gevaren van een doorgedreven individualisme. Vanuit die spanning interpreteerde Ritter de Duitse grootmeester. Zo legde hij de basis van het liberaal-conservatisme van het naoorlogse Duitsland.



Hegel und die französische Revolution verschijnt voor het eerst in het Nederlands. Dirk Rochtus vertaalde het werk uit het Duits. Arvid Rochtus schreef er een inleidend essay bij dat duidelijk maakt waarom Hegel als filosoof van de vrijheidsidee ook de inspirator van het moderne denken was.