De Franse Nederlanden-Les Pays-Bas Français

DE FRANSE NEDERLANDEN – LES PAYS-BAS FRANÇAIS – 40


In 1976 verscheen de eerste editie van het jaarboek De Franse Nederlanden-Les Pays-Bas Français, uitgegeven door de Vlaams-Nederlandse culturele instelling Ons Erfdeel vzw. DFN is een tweetalige uitgave over Noord-Frankrijk en zijn betrekkingen met het Nederlandse taalgebied op sociaal, cultureel, artistiek, politiek en algemeen-maatschappelijk gebied.


In deze jubileumeditie wil de redactie het gebied van de Franse Nederlanden evoceren, vertrekkend vanuit het concept van de ‘lieu de mémoire’.
Uiteraard moet bij zo een aanpak Le Flamand aan bod komen– het ‘Vlemsch’- ‘Vlaams’- de streektaal die, met uitsterven bedreigd, door een slinkend aantal ouderen nog wordt gesproken tussen Bergues, Cassel en Bailleul. Hoe verhoudt dit dialect van het Nederlands zich tot de standaardtaal?


Vauban schermde de noordgrens van het Koninkrijk van Lodewijk XIV met een gordel van vestingen af. De koning vond dat die noordgrens veel te dicht bij zijn hoofdstad lag. De citadel in Rijsel geeft nog altijd zijn geheimen niet prijs, maar in Bergues en Ieper kun je over de wallen van de ingénieur civil lopen.


Notre Dame de Lorette en niet Verdun is de grootste begraafplaats van gesneuvelde Fransen uit de Eerste Wereldoorlog. Deze dodenakker levert de lieu de mémoire bij uitstek van de Grote Oorlog. We maken een reis langs de abdijen van de Franse Nederlanden, vragen aandacht voor de beeldenstorm of de vergeten erfenis van het protestantisme, voor Marguerite Yourcenar – ‘het meisje van ’t kasteel’ - op een heuveltop van de monts de Flandre. De Estaminet flamand is een begrip in de Franse Westhoek. Het liedboek Chants populaires des Flamands de France van Edmond de Coussemaker blijft een schatkamer van volksmuziek voor de hele Nederlanden. Ook het wonder van de Frans-Vlaamse polyfonie mag niet onvermeld blijven en de Reuzen die dansen bij carnaval en ommegangen.

De bloei en neergang van de textielindustrie van de middeleeuwen tot vandaag komt aan bod. De terrils van Lens leggen getuigenis af van het industrieel verleden van de streek. We ‘dokkeren’ over de mythische kasseien van Parijs-Roubaix en staan aan de Opaalkust om het maritieme geheugen van de streek te koesteren.


En aan de hand van Pierre Mauroy, de machtige socialistische politicus die Eerste Minister was onder Mitterand, wordt de geschiedenis van het socialisme in de Nord verteld. Hij was gedurende decennia een sleutelfiguur in de opmars van Rijsel en een grote voorvechter van de oprichting van de Eurometropool. Het verhaal van de grens- en seizoensarbeid, ooit vanuit Vlaanderen naar Frankrijk, en nu vooral vanuit Frankrijk naar West-Vlaanderen wordt verteld. En ook de staatsgrens tussen België en Frankrijk, de ‘Schreve’, kan niet onvermeld blijven in een boek als dit.


In het openingsstuk van het boek buigt de Gentse historicus Ludo Milis zich over de afbakening van de Franse Nederlanden. Duizend jaar geleden liep de Romaans-Germaanse taalgrens, die zich na de val van het West-Romeinse keizerrijk geleidelijk aan kristalliseerde, van Moeskroen in Westelijk-Henegouwen tot Étaples aan de Somme. Sindsdien schoof de taalgrens naar het noorden. De echte verfransing van het Noorden begon pas na de Franse revolutie. Artesië werd al losgeweekt van het graafschap Vlaanderen in 1191.

Speciaal voor deze publicatie maakte de fotograaf Michael Depestele een reeks nieuwe foto’s.