Menslievende zorg

Verbeteringen in de sector van de cure en de care worden gezocht in meer geld of nog meer regels. Volgens Annelies van Heijst is een kwalitatief andere kijk op zorg en professionaliteit nodig. Haar zorgvisie en analyse zijn ge bouwd op drie pijlers: de zorgethiek, het denken van Hannah Arendt over de menselijke conditie, en de presentietheorie van Andries Baart.



Tegen de heersende visie in, dat zorgen niets meer zou zijn dan marktgericht, zakelijk en functioneel verrichtingen en interventies plegen stelt ze: zorgen is een medemenselijke betrekking. Het is praktisch inspelen op iemands behoeftigheid / afhankelijkheid. Zij noemt dat professionaliteit op basis van menslievendheid. Dat is de beschikbaarheid van professionals voor eenieder die zorg en hulp nodig heeft omdat die het alleen niet redt. Om zo diens waardigheid te behoeden en hem of haar het gevoel te geven mee te tellen in de menselijke kring. Uiteindelijk doel van professioneel zorg verlenen is niet een ziek onderdeel oplappen maar de ander niet alleen laten in het lijden. Dit zou de horizon moeten zijn van al het medische, verpleegkundige en verzorgende ingrijpen. Dit is al wat menige professional bezielt. Maar in een vermarkt zorgsysteem lijkt die mede-menselijke bezieling er steeds minder toe te doen.



De zorgontvanger is geen passieve consument en evenmin een autonome cliënt. Wel stempelt hij of zij mede de zorgsituatie. Dat maakt iedere situatie uniek en ook ongewis. Die onzekerheid moet niet worden weggeorganiseerd. Die hoort bij zorg op echt ménselijke maat. Het zorgproces is een medemenselijk gebeuren van geven en nemen. Van Heijst zet daarom het ideaal van slovende zelfopoffering op de helling. Wie voor een ander zorgt, mag ook zichzelf tellen. Zorgen vraagt veel, maar is niet alleen maar zwaar. Het is ook vormgeven aan het leven en een van de manieren waarop mensen een stuk van hun leven delen. Zorgen geeft ook voldoening en kan aanhankelijkheid op gang brengen tussen degene die zorg geeft en ontvangt. Ook dat is kenmerkend voor menslievende zorg.



Annelies van Heijst (1955) is als hoogleraar Zorgethiek en Caritas verbonden aan de Universiteit van Tilburg. Haar aandachtsgebied is de ontwikkeling van een ethiek van de zorg in een theologisch perspectief. Andere boeken van haar hand zijn Iemand zien staan (4e druk 2014), Liefde werk. Een herwaardering van de caritas (2002), Leesbaar lichaam. Verhalen van lijden bij Blaman en Dorrestein (1993) en Verlangen naar de val. Zelf verlies en autonomie in hermeneutiek en ethiek (1992).