In vrijheid samenleven

Een vrije samenleving is één van de mooiste idealen om als mens voor te ijveren. Vrijheid is zuurstof voor vele burgers en wanneer dit gecombineerd kan worden met een sterke, solidaire en inclusieve samenleving, dan heeft men het hoogste doel bereikt. Dit essay handelt over de vraag of het nodig kan zijn om sommige vrijheden van de enen matig in te perken om blijvend te kunnen garanderen dat anderen nog vrijheden over houden. We doen dit nu reeds in sociaaleconomische thema’s waar we – terecht – de vrijheid van een monopolistische onderneming of de ongebreidelde werking van de markt inperken zodat we een welvaartsstaat kunnen opbouwen en in stand houden. Het alternatief is immers zuiver en onbeperkt kapitalisme, dat is een primitievere vorm van samenleving die veraf staat van de warme, inclusieve welvaartsstaat die we in Europa na de Tweede Wereldoorlog hebben kunnen opbouwen. Religie kan een samenleving helpen schragen omdat de spirituele waarden die er gepromoot worden, vaak overeen komen met de gemeenschapswaarden die nodig zijn om communitaristisch – samenlevingsgericht – te leven. Respect voor religie mag eindeloos zijn, maar het denken er over mag niet eindeloos optimistisch zijn. De vrijheid van religie is een niet-lineair mensenrecht dat afbuigt waar de vrijheden van anderen beginnen. We staan op een kantelpunt en moeten vermijden dat de samenleving zich opdeelt in sub-samenlevingen. Daarom is het ook op het vlak van burgerschap en identiteit gepast om redelijk en proportioneel tussen te komen zodat de samenleving nog steeds samenleving kan genoemd worden. Dit tussenkomen, redelijk interventionisme, een nieuwe synthese, moet wel ingetoomd zijn en in verhouding tot het probleem dat we willen oplossen.