Billijk en inclusief relatievermogensrecht

Wanneer mensen met elkaar trouwen, of buiten huwelijk een affectieve of intieme relatie aangaan, volgen daaruit automatisch financieel-economische kwesties. Dat is de focus van het relatievermogensrecht. Op welke fundamenten we dat relatievermogensrecht vormgeven, en met welke doelstellingen, staat sterk in functie van de verhouding tussen autonomie en bescherming in die affectieve relatie.

In dit boek zoekt Alain-Laurent Verbeke naar een antwoord op de vraag hoe die verhouding tussen autonomie en bescherming op een billijke wijze vorm krijgt bij horizontale affectieve relaties tussen twee of meer volwassen meerderjarige personen. Naast de drie courante types samenwoningsrelaties (huwelijk, wettelijke en feitelijke samenwoning), gaat er ook aandacht naar een vierde type dat de grote diversiteit aan postmoderne relatievorming omvat die buiten het klassieke familierecht worden gehouden. Dit is de vraag naar een inclusiefrelatievermogensrecht.

Op basis van een denkproces van bijna 40 jaar integreert dit boek eerdere ideeën en nieuwe gedachten in een consistent verhaal met duidelijke en haalbare voorstellen voor een billijk en inclusief relatievermogensrecht dat het paradigma van de autonomie kan verzoenen met de nood aan solidariteit.

Het resultaat is een modulair default-systeem waar samenwonende partners slechts met kennis van zaken kunnen uitstappen. Het biedt de nodige billijkheid, en respecteert tegelijk ten volle de ware en onderhandelde autonomie. Vermits het systeem modulair is, kan de versterkte opt-out flexibel en op een genuanceerde manier gebeuren, en is het geen alles-of-niets situatie. Daarenboven biedt de modulaire benadering een opportuniteit om ons relatievermogensrecht meer inclusief te maken en, via een genuanceerde opt-in, open te stellen voor de variaties aan assemblages van relaties tussen twee of meerdere intieme partners.

In deel 1 ligt de focus op het klassieke prototype, het huwelijk. Deel 2 bekijkt vervolgens de wettelijke en de feitelijke samenwoning. De technische wettelijke regels van het vigerende Belgische recht voor het huwelijk worden toegelicht in Appendix 1. Deze van de ongehuwde samenwoning in Appendix 2. In deel 3 exploreert de auteur de postmoderne affectieve relaties waarna hij in deel 4 een geïntegreerd voorstel formuleert met een modulair raamwerk voor een ‘billijk en niet-discriminerend relatievermogensrecht en partnererfrecht’ voor alle intieme samenlevingsrelaties. Deel 5 tenslotte vat dit voorstel samen in vijfentwintig stellingen.